3 Bước Giúp Bạn Hết Sợ Bài Nghị Luận Xã Hội

Ngày: 20/06/2025

Nếu thấy mình lo lắng với phần Nghị luận xã hội trong đề thi Ngữ Văn, thì hãy yên tâm rằng bạn không cô đơn đâu. Nó khó ngay cả đối với giáo viên và những người viết chuyên nghiệp, vì đòi hỏi một kỹ năng ngôn ngữ bậc cao, đó là lập luận logic.

Một bài nghị luận tốt không cốt ở viết dài, cũng không chủ trương dụng từ hoa mỹ sáo rỗng, mà thể hiện ở chất lượng lập luận, tức là năng lực trình bày ý kiến sáng sủa, logic với lỹ lẽ rõ ràng và dẫn chứng thuyết phục.

Nếu tập trung cải thiện 3 lưu ý nhỏ sau đây, bạn có thể nâng cao ngay lập tức chất lượng bài viết của mình, giúp văn phong rõ ràng, mạch lạc và sẵn sàng cầm bút trước bất kỳ đề văn nào.

𝗕𝘂̛𝗼̛́𝗰 𝟭:Xác định vấn đề cần nghị luận và định hình quan điểm cá nhân

Đây là bước đặc biệt quan trọng rất nhiều bạn quên, khiến bài viết lan man và mắc lỗi lập luận vòng vo. Cách thực hiện rất đơn giản: đánh dấu ngay những danh từ chủ chốt, bỏ qua giới từ, liên từ, tính từ không quan trọng.

◨ Ví dụ | Đề thi Ngữ Văn 2024: Viết một đoạn văn trình bày 𝘀𝘂𝘆 𝗻𝗴𝗵𝗶̃ 𝗰𝘂̉𝗮 𝗮𝗻𝗵/𝗰𝗵𝗶̣ về 𝘆́ 𝗻𝗴𝗵𝗶̃𝗮 của việc 𝘁𝗼̂𝗻 𝘁𝗿𝗼̣𝗻𝗴 𝗰𝗮́ 𝘁𝗶́𝗻𝗵.

(Suy nghĩ của anh chị / ý nghĩa / tôn trọng cá tính)

– Từ đó, người viết rút ra vấn đề cần nghị luận là: Ý nghĩa của việc tôn trọng cá tính

– Xác định quan điểm cá nhân: Điều đó có quan trọng với bản thân hay không / Bạn coi tôn trọng cá tính là một lựa chọn hay là một nguyên tắc đạo đức / Bạn ủng hộ điều đó ở mức độ nào / Bạn nghĩ sao về các quan điểm đối lập…

➔ Việc xác định rõ vấn đề và lập trường cá nhân sẽ giúp người viết định hình khung logic cho toàn bộ bài viết: viết cái gì, lý lẽ hướng về đâu, dẫn chứng minh họa điều gì và kết luận như thế nào.

𝗕𝘂̛𝗼̛́𝗰 𝟮: Xây Dựng Mô Hình Logic

Văn bản nghị luận không phải là tập hợp của những ý kiến nôm na, chủ quan và tùy tiện, mà cần một mô hình logic làm xương sống, đảm bảo một văn phong mạch lạc, sắc sảo và có sức thuyết phục.

Có nhiều mô hình lập luận khác nhau, trong đó, một mô hình rất mạnh về logic và dễ áp dụng là Tam Đoạn Luận (còn gọi là logic hình thức Hy Lạp).

Ta hãy thử làm quen và áp dụng Tam đoạn luận, thông qua cấu trúc 3 phần: Đại tiền đề – Tiểu tiền đề – Kết luận. Trong đó, Đại tiền đề là một sự thật phổ quát, một chân lý tương đối được thừa nhận rộng rãi làm nền tảng; Tiểu tiền đề là một trường hợp cụ thể nằm trong phạm vi đại tiền đề đã phát biểu; Kết luận là suy luận được rút ra từ logic giữa 2 tiền đề đó.

◨ Ví dụ kinh điển:

– Đại tiền đề: Con người không bất tử

– Tiểu tiền đề: Socrates là người

– Kết luận: Socrates không bất tử

Để đưa ra được kết luận, văn bản nghị luận có nhiệm vụ:

– Chứng minh đại tiền đề là hợp lý, có giá trị phổ quát và phù hợp để áp dụng trong phạm vi mà bài viết đề cập

– Chứng minh tiểu tiền đề là chính xác, nằm trong phạm vi đại tiền đề, và không suy diễn vượt ra ngoài phạm vi đó

– Kết luận dựa trên mối liên hệ giữa đại tiền đề và tiểu tiền đề.

◨ Áp dụng vào đề thi Ngữ văn 2024:

╸Đại tiền đề: Tôn trọng giá trị cá nhân là nền tảng của xã hội hiện đại

╸Tiểu tiền đề: Cá tính là cách mỗi cá nhân lựa chọn để thể hiện giá trị mà bản thân theo đuổi

╸Kết luận: Tôn trọng cá tính là nền tảng của xã hội hiện đại

➔ Từ đó, ta có mạch logic để từ đó đưa ra ý kiến cá nhân, một cách có hệ thống như sau:

Tôn trọng giá trị cá nhân – tức thừa nhận và bảo vệ những nét riêng trong tư duy, hành vi và lựa chọn sống – là nền tảng của xã hội hiện đại. Trong đó, cá tính chính là một phần biểu hiện cụ thể của giá trị cá nhân, là cách mỗi người lựa chọn để thể hiện bản sắc và hệ giá trị mà họ theo đuổi. Do đó, việc tôn trọng cá tính cũng là hành vi tôn trọng giá trị cá nhân, và vì vậy, nó mang ý nghĩa nền tảng đối với một xã hội dân chủ, đa dạng và nhân văn.

𝗕𝘂̛𝗼̛́𝗰 𝟯: Làm rõ khái niệm – Triển khai lập luận – Bổ sung dẫn chứng

Sau khi đã có 1 mạch lý lẽ đủ mạnh, ta sẽ bắt đầu triển khai ý để hoàn thiện bài viết theo quy trình:

╸Làm rõ khái niệm: lập luận chặt chẽ cần bắt đầu bằng việc xác định ngôn ngữ chung giữa người viết và người đọc. Các khái niệm chính trong đề như “cá tính”, “tôn trọng”, “ý nghĩa”… cần được định nghĩa rõ trong khuôn khổ bài viết. Việc thống nhất khái niệm không chỉ giúp tránh hiểu sai mà còn ngăn chặn những lập luận cảm tính, nhầm lẫn hoặc vòng vo.

Người viết hoàn toàn có thể đưa thêm các cách hiểu khác nhau về cùng một khái niệm (có thể là cách hiểu sai phổ biến, hoặc ý kiến đối lập), từ đó thể hiện lập trường của bản thân cũng là một cách tăng chiều sâu cho bài viết.

╸Triền khai lập luận: Khi các khái niệm đã rõ, người viết sẽ phát triển các mệnh đề logic đã chuẩn bị trước đó thành từng luận điểm cụ thể. Từng luận điểm nên được trình bày bằng một câu khẳng định ngắn gọn, tiếp đó là phân tích hoặc giải thích để làm sáng tỏ mệnh đề, và chuẩn bị dẫn chứng phù hợp.

╸Bổ sung dẫn chứng: Dẫn chứng không chỉ là yếu tố làm đẹp cho bài viết, mà là thành tố xác thực giúp củng cố tiền đề. Tuy nhiên, dẫn chứng cần được chọn lọc kỹ và gắn chặt với luận điểm, tránh kể lể rời rạc, lan man hoặc đưa quan điểm cá nhân không liên quan đến luận điểm.

➔ Dễ thấy rằng, khi đã có một khung logic rõ ràng, phần triển khai đoạn viết sẽ tự nó được dẫn dắt bởi lập luận đã định hình từ trước, giúp người viết tự tin và mạch lạc hơn khi viết. Không còn nỗi sợ “không biết viết gì tiếp”, không còn sự lan man, và đặc biệt tránh được các lỗi lập luận sơ đẳng.

Chúc các 2K7 ôn thi thật tốt và tự tin bước vào kỳ thi THPT Quốc gia nhé!

————————————

Trường Cao Đẳng Công Nghệ Và Thương Mại Hà Nội

Số 252 Hạ Hội – Tân Lập – Đan Phượng – Hà Nội