Một bài nghị luận xã hội tốt không chỉ đòi hỏi cảm xúc mà cần dựa trên nền tảng logic vững chắc, lý lẽ rõ ràng cùng dẫn chứng thuyết phục. Văn phong cần mạch lạc, sáng sủa và giản dị. Trong quá trình luyện thi THPT, học sinh thường gặp khó khăn không phải vì thiếu ý, mà vì chưa làm chủ được mạch lập luận. Khi đã xác định được logic của vấn đề, việc diễn đạt trở nên dễ dàng hơn nhiều.
1. Vai trò của tư duy lập luận trong bài viết nghị luận xã hội
Kỹ năng lập luận là chìa khóa để học tốt và viết tốt văn nghị luận xã hội. Nếu nắm chắc tư duy logic, học sinh sẽ không còn rơi vào tình trạng “bí ý tưởng”. Việc viết văn trở nên tự nhiên, rõ ràng và thuyết phục hơn.
Muốn tiến bộ nhanh trong giai đoạn nước rút, học sinh cần tập trung vào hai hoạt động chính:
-
Luyện viết có định hướng, sử dụng khung lập luận 3 bước: xác định vấn đề – triển khai luận điểm – kết luận (tham khảo bài viết hướng dẫn chi tiết tại website của trường).
-
Tập đọc và phân tích các bài nghị luận mẫu, bóc tách chuỗi lập luận logic ẩn dưới lớp ngôn từ.
2. Phân tích ví dụ: Lập luận của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo về vấn đề học thêm
Trong phiên chất vấn tại Quốc hội ngày 19/6, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn đã đưa ra lập luận sắc bén và cô đọng khi nói về vấn đề học thêm, dạy thêm:
“Do nhiều thứ chưa đủ nên chúng ta phải thêm. Thời gian qua dù làm được nhiều việc nhưng còn thiếu nhiều điều kiện. Do vậy, để giảm học thêm, dạy thêm không thể có duy nhất một giải pháp mà cần giải pháp tổng thể.”
Dưới góc độ tư duy nghị luận, có thể bóc tách lập luận trên bằng cấu trúc Tam đoạn luận như sau:
-
Đại tiền đề: Những vấn đề có nguyên nhân phức tạp cần được giải quyết bằng giải pháp tổng thể.
-
Tiểu tiền đề: Học thêm, dạy thêm là kết quả của nhiều nguyên nhân phức tạp (giáo dục, kinh tế, xã hội…).
-
Kết luận: Do đó, cần giải pháp toàn diện, không thể xử lý bằng một biện pháp duy nhất.
3. Phân tích và mở rộng lập luận
Để rèn luyện tư duy phản biện, học sinh có thể tự đặt mình vào vai trò người biện luận và mở rộng lập luận như sau:
-
Củng cố đại tiền đề: Đưa ví dụ như một cỗ máy phức tạp gồm nhiều bánh răng. Nếu nhiều bánh răng gặp trục trặc, thì không thể sửa một chi tiết mà hệ thống hoạt động trơn tru trở lại.
-
Phát triển tiểu tiền đề: Liệt kê các nguyên nhân như: áp lực học tập, mức sống giáo viên, chất lượng dạy học không đồng đều, chương trình học nặng, tâm lý phụ huynh, nhu cầu xã hội về bằng cấp…
-
Dẫn dắt đến kết luận: Cho thấy chỉ khi giải quyết đồng thời nhiều vấn đề, hiện tượng học thêm, dạy thêm mới được giảm thiểu một cách thực chất.
4. Tư duy phản biện và luyện tập
Việc học nghị luận xã hội không chỉ là học cách viết hay, mà còn là học cách tư duy. Học sinh nên:
-
Đọc các ý kiến phản biện khác nhau, phân tích xem lập luận có vững chắc không, có mắc lỗi ngụy biện không.
-
Tự xây dựng các phản hồi, bảo vệ lập luận ban đầu bằng cách đưa thêm dẫn chứng, lý lẽ, hoặc phản bác các luận điểm yếu của bên phản đối.
-
Luyện tập thường xuyên bằng cách phân tích diễn ngôn xã hội: bài phát biểu, bản tin, bài báo… để hình thành thói quen phát hiện cấu trúc logic và lập luận tiềm ẩn trong các văn bản đời sống.
Rèn luyện kỹ năng phân tích lập luận sẽ giúp học sinh không chỉ làm tốt bài văn nghị luận xã hội mà còn cải thiện tư duy logic – nền tảng quan trọng trong học tập và cuộc sống. Khi đã nhận diện được “hạt nhân logic” trong một vấn đề, học sinh sẽ dễ dàng triển khai bài viết với lập luận rõ ràng, sâu sắc.
Trường Cao đẳng Công nghệ và Thương mại Hà Nội chúc các bạn học sinh 2K7 ôn tập hiệu quả và tự tin bước vào kỳ thi THPT Quốc gia với tâm thế vững vàng.
——————————
🔰 Trường Cao Đẳng Công Nghệ Và Thương Mại Hà Nội
📍 Số 252 Hạ Hội – Tân Lập – Đan Phượng – Hà Nội
📍VP Hồ Tùng Mậu: P102 nhà B, 128A Hồ Tùng Mậu, Mai Dịch, Cầu Giấy, Hà Nội
📲 Hotline: 0966.233.233
▪ Fanpage: https://www.facebook.com/htt.edu.vn
▪ Website: https://www.htt.edu.vn
▪ Youtube: www.youtube.com/@httcollege
▪ Email: info@htt.edu.vn
